Η ταυτότητα της Κοινωνικής Κουζίνας

Η Κοινωνική Κουζίνα, ξεκινώντας τον Ιούλιο του 2011 στην πλατεία της Δημοτικής Αγοράς ως μια δράση των Αγανακτισμένων Χανίων λειτουργεί εδώ και ενάμιση χρόνο χάρη στις ανιδιοτελείς προσπάθειες, υπηρεσίες και προσφορές πολιτών. Προετοιμάζει και διανέμει καθημερινά δείπνο σε περισσότερους από 200 ανθρώπους και οικογένειες.

Αυτή η πρωτοβουλία δεν ανήκει σε καμιά πολιτική οργάνωση, κόμμα, φορέα ή θρησκευτική ομάδα. Είμαστε ένα σώμα αλληλέγγυων ανθρώπων που δεν αρκούμαστε στην κριτική προς το άδικο και απάνθρωπο κοινωνικοπολιτικό σύστημα, αλλά επιχειρούμε μέσω δράσεων, όπως αυτή του συσσιτίου, να αφυπνίσουμε συνειδήσεις και να δημιουργήσουμε πυρήνες αντίστασης στην μεθοδευμένη επέλαση της εξαθλίωσης. Η οργάνωση της λειτουργίας της στηρίζεται στις αποφάσεις των τακτικών συνελεύσεων που πραγματοποιούνται κάθε βδομάδα, συγκεκριμένα κάθε Σάββατο στις 18:30.

Είμαστε επομένως μία συλλογικότητα που οι δράσεις της βασίζονται σε δύο σταθερούς άξονες:

1. Ο πρώτος είναι η αυτοοργάνωση και αυτοδιαχείριση. 

Μέχρι να σερβιριστεί το βραδινό φαγητό σε όσους σιτίζονται εντός της Κουζίνας ή σε αυτούς που υπομονετικά περιμένουν να γεμίσουν τα πλαστικά τους για να θρέψουν τις οικογένειές τους, εργάζονται σε ημερήσια βάση δεκάδες άτομα –από τη συλλογή των τροφίμων, την διαχείριση του προγράμματος, την προετοιμασία του χώρου, το μαγείρεμα και την διανομή του φαγητού, την καθαριότητά και τις βασικές προετοιμασίες ώστε η Κουζίνα να είναι έτοιμη να λειτουργήσει την επόμενη ημέρα. Στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται, όχι μόνο όσοι είναι αλληλέγγυοι σε αυτό που κάνουμε αλλά και οι ίδιοι οι σιτιζόμενοι, που νιώθουν ότι η δράση τους στην Κουζίνα μπορεί να δώσει νόημα στην δίχως προοπτικές διαμονή τους σε μια κοινωνία η οποία αισθάνονται ότι τους έχει βάλλει στο περιθώριο.

2. Ο δεύτερος άξονας είναι η αλληλεγγύη. 

Η δίχως διάκριση –χρώματος, φύλου, φυλής, εθνικότητας, θρησκευτικούδόγματος, ιδεολογικού προσανατολισμού- παροχή ενός γεύματος προσβλέπει στην ενίσχυση των δικτύων αλληλεγγύης που δρουν στην πόλη μας, που στόχο έχουν να περιορίσουν το χάσμα που χωρίζει όσους ανθρώπους δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, δεν μοιάζουν μεταξύ τους, έχουν διαφορετικά έθιμα, αλλά μοιράζονται τις ίδιες θεμελιώδεις αξίες που δίνουν συνοχή και νόημα στην κοινωνική συμβίωση.

Εκτός από τις αρχές της, την δύναμή της η Κουζίνα την αντλεί και από την ενεργό συμπαράσταση χιλιάδων συμπολιτών μας. Η θερμή πρωτοβουλία του 1ου Γυμνασίου που μας παραχώρησε τον χώρο, η συνδρομή μεγάλου μέρους της σχολικής κοινότητας, η προσφορά τροφίμων και υπηρεσιών από πολίτες των Χανίων, όπως και η σημαντική υποστήριξη και συνεργασία με προοδευτικές συλλογικότητες από τις οποίες ένας μεγάλος αριθμός έχει εκδώσει ψηφίσματα αλληλεγγύης προς τη Κουζίνα, μας έδωσαν τη δύναμη να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά και υπεύθυνα τη λειτουργία της. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις συμπαράστασης απέδειξαν το αλληλέγγυο πρόσωπο της πόλης μας ενάντια σε κάθε είδους καταστολή, μισαλλοδοξία και προκατάληψη.

Η Κοινωνική Κουζίνα πέρασε από πολλούς ιδεολογικούς στενωπούς μέχρι να χτίσει και να εδραιώσει την ταυτότητά της. Αναζητούσε να φύγει από την λογική της φιλανθρωπίας που ορισμένοι της προσήψαν και γρήγορα συνειδητοποίησε ότι η λειτουργία της και η καθημερινή αλληλεγγύη, που πραγματώνεται «απ’ τα κάτω» και αυτοργανωμένα δεν έχει καμία σχέση με την αστική φιλανθρωπία. Η κοινωνική και πολιτική χειραφέτηση που προσδοκούν τα μέλη της Κουζίνας και για τον εαυτό τους αλλά και για όσους σιτίζονται, δεν είναι χαρακτηριστικά των τυπικών συσσιτίων. Κι έτσι το συσσίτιο, όπως το ονομάζαμε στην αρχή, μετονομάστηκε σε Κοινωνική Κουζίνα και απέκτησε ένα χαρακτήρα έμπρακτης αντίστασης στην οικονομικοκοινωνική βαρβαρότητα των καιρών μας.

Στις συνθήκες της σημερινής οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, η οποία έχει οξυνθεί από τον αδιέξοδο και ολισθηρό δρόμο που έχει επιλεγεί για την αντιμετώπισή της, οι κοινωνίες θα πρέπει να διευρύνουν και όχι να ψαλιδίζουν αυτό το δίκτυο αλληλεγγύης. Μόνο έτσι υπάρχει η ελπίδα να μείνουν στο περιθώριο οι απόπειρες όσων επιχειρούν να «λύσουν» το κοινωνικό πρόβλημα με στρατόπεδα συγκέντρωσης, σιδερολοστούς και σβάστικες, επενδύοντας στο φόβο, το μίσος και την κοινωνική απάθεια.

Το χρονικό της στέγασης της Κ.Κ. στην οδό Τσουδερών.

Η κοινωνική Κουζίνα, λειτούργησε από τον Ιούλιο του 2011 και για τέσσερις μήνες υπαίθρια, στην πλατεία της Δημοτικής Αγοράς. Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου στεγάστηκε στην οδό Τσουδερών, σε χώρο που παραχώρησε η σχολική κοινότητα του 1ου Γυμνασίου Χανίων.

Κατά τη διάρκεια του περασμένου χειμώνα προσπάθησε και πέτυχε να οργανώσει την προετοιμασία και διανομή καθημερινού δείπνου σε περισσότερα από 200 άτομα και οικογένειες.

Σε όλο αυτό το διάστημα δεν δεχτήκαμε καμία όχληση ή έστω σύσταση από τη σχολική κοινότητα, από τη δημοτική αρχή ή από γειτονικές δομές (κατοίκους ή καταστηματάρχες). Έως τον προηγούμενο Μάιο όπου κληθήκαμε να συζητήσουμε τη μεταστέγαση της Κ.Κ. στο Διοικητικό Συμβούλιο της Σχολικής Επιτροπής Β΄/θμιας Εκπ/σης με πρόσχημα τον εξωραϊσμό της οδού Τσουδερών.

Ήταν τότε που όλοι οι αποψινοί καλεσμένοι στη συζήτηση, δώσαμε δυναμικό και μαχητικό παρόν έξω και μέσα στα γραφεία της Σχολικής Επιτροπής στο μέγαρο Πάνθεον και υπερασπιστήκαμε τη λειτουργία της Κ.Κ. στο συγκεκριμένο δημόσιο χώρο εντός του κέντρου της πόλης, στην οδό Τσουδερών. Κεκτημένο αυτής της κινητοποίησης ήταν η παρακάτω ομόφωνη απόφαση της Σχολικής Επιτροπής:

Η Σχολική Επιτροπή Β΄/θμιας Εκπ/σης Δήμου Χανίων, στηρίζει την δράση της «Κοινωνικής Κουζίνας» και επιτρέπει την χρήση του συγκεκριμένου χώρου, μέχρι να συζητηθεί στο Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων.

Έκτοτε η Κ.Κ. συνέχισε τη δράση της βελτιώνοντας τη συγκεκριμένη δομή αυτοοργάνωσης και αλληλεγγύης: έγιναν μικροεπισκευές στο χώρο, ακολουθήθηκαν αυστηρότεροι κανόνες υγιεινής, εξασφαλίστηκε η παροχή νερού, οργανώθηκε μια αξιοπρεπέστερη διανομή του δείπνου κ.α.

Ένα μήνα μετά, τον Ιούνιο και ενώ περιμέναμε το Δημοτικό Συμβούλιο κληθήκαμε από την αντιδήμαρχο και αρμόδια για θέματα Κοινωνικής Πολιτικής, Υγείας και Παιδείας κυρία Χατζηδάκη σε μία άτυπη σύσκεψη, παρουσία αντιπροσώπων Δημοτικών παρατάξεων, όπου μας κοινοποιήθηκε ότι ο Δήμος Χανίων δεν διαθέτει κανέναν άλλο δημόσιο χώρο για τη στέγαση της Κ.Κ. στο κέντρο της πόλης.

Αρχές Ιουλίου, ως ένδειξη καλής θέλησης προσφερθήκαμε να συνδράμουμε σ’ αυτήν την υποχρέωση του Δήμου ν’ αναζητήσει χώρο για τη στέγαση της Κ.Κ. , απευθυνόμενοι στην αντιπεριφέρεια Χανίων. Και από εκεί όμως δεν ευοδώθηκε καμία πρόταση.

Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο κληθήκαμε άλλες δύο φορές να συμμετέχουμε σε παρόμοιες άτυπες συσκέψεις με θέμα τη μεταστέγαση της Κ.Κ. Οι προτάσεις που μας έγιναν ήταν η μεταστέγαση της Κ.Κ. σε ιδιωτικό χώρο με επιδότηση ενοικίου από το Δήμο. Προϋπόθεση υλοποίησης μιας τέτοιας πρότασης είναι η λειτουργία της Κ.Κ. ως Μ.Κ.Ο ή ως συλλόγου με νομική μορφή, διαθέτοντας δηλαδή Α.Φ.Μ.

Μετά από ενάμιση χρόνο ομαλής και βελτιωτικής λειτουργίας της Κ.Κ. στον συγκεκριμένο χώρο και ενώ πεζοδρομούνταν η οδός Τσουδερών αρχίσαμε να γινόμαστε δέκτες της δυσαρέσκειας κάποιων γειτονικών καταστημάτων. Τότε αποφασίσαμε να βγούμε, να τους συναντήσουμε και να συζητήσουμε τα όποια προβλήματα τους δημιουργεί η Κ.Κ. Διαπιστώσαμε ότι ελάχιστοι, τρία συγκεκριμένα καταστήματα ενοχλούνταν από τη λειτουργία της. Λάβαμε υπόψη μας τις συστάσεις τους και προβήκαμε σε αποφάσεις και ενέργειες που θα εξασφάλιζαν μια καλύτερη γειτνίαση (καθαρισμός εξωτερικού χώρου, συνέλευση με σιτιζόμενους για την αυστηρή τήρηση του ωραρίου διανομής του δείπνου, προσαρμογή του ωραρίου λειτουργίας της Κ.Κ. μετά το κλείσιμο των εμπορικών καταστημάτων, 9 για το χειμώνα και 9:30 για το καλοκαίρι).

Τον Οκτώβριο προσκληθήκαμε και πάλι από την κ. αντιδήμαρχο σε νέα έκτακτη σύσκεψη για το θέμα της μεταστέγασης της κκ, η οποία έληξε με την πρόταση παραμονής της κκ στο χώρο της οδού Τσουδερών, από δημοτικούς συμβούλους της αντιπολίτευσης που αναγνώρισαν την ορθότητα των επιχειρημάτων μας. Ενώ επισημάνθηκε από την κ. Χατζηδάκη ότι δεν υπάρχει κανένας διαθέσιμος δημόσιος χώρος που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί.

Ωστόσο κάποια καταστήματα συνέχισαν να δυσανασχετούν με την λειτουργία της Κ.Κ. στο συγκεκριμένο χώρο, προκαλώντας, συχνά με ύφος απειλητικό, την έξωσή της: «αν δεν σας διώξει ο Δήμος θα φέρω τη Χρυσή Αυγή να σας διώξει». Οι προκλήσεις έφτασαν στις αρχές Νοέμβρη να πάρουν τη μορφή κατηγορητηρίου: «Η λειτουργία της Κ.Κ. ευθύνεται για τις δύο κλοπές που έγιναν σε καταστήματα της οδού Τσουδερών».

Τότε είναι που καλείται και πάλι έκτακτα η Κ.Κ. σε νέα άτυπη σύσκεψη με την παρουσία κάποιων καταστηματαρχών, αντιπροσώπων δημοτικών παρατάξεων και του ίδιου του δημάρχου κυρίου Σκουλάκη. Στη σύσκεψη των αρχών του Νοέμβρη, οι καταστηματάρχες άνοιξαν τη συζήτηση με την εξής τοποθέτηση: «Γιατί απουσιάζει ο εισαγγελέας και η αστυνομία από αυτή τη σύσκεψη;» και ο δήμαρχος την έκλεισε με την τελεσίγραφη πρόταση να φύγουμε από την οδό Τσουδερών στις επόμενες 15 μέρες και ότι εκείνος θα φροντίσει, εφόσον φύγουμε, να στηρίξει τη λειτουργίας της Κ.Κ. στο παλιό Ψυχιατρείο μισθώνοντας λεωφορεία για τη μεταφορά των σιτιζομένων.

Οι απαντήσεις και οι θέσεις της Κοινωνικής Κουζίνας ως προς το θέμα της έξωσής της

Η Κ.Κ. δεν έθεσε ποτέ στις συνελεύσεις της τη μεταστέγασή της ως ζητούμενο. Παρά το γεγονός ότι στο ξεκίνημα η συγκεκριμένη στέγη στην οδό Τσουδερών ήταν μια εγκαταλειμμένη σχολική αποθήκη ακατάλληλη για τη διανομή φαγητού, έγιναν σημαντικές εργασίες από τα μέλη της συλλογικότητας αλλά και τους ίδιους τους σιτιζόμενους καθώς και σοβαρές προσπάθειες με καλή θέληση ώστε να είναι σήμερα ένας αξιοπρεπής χώρος εστίασης.

Το θέμα της μεταστέγασης δεν τέθηκε ποτέ, ούτε από την σχολική κοινότητα, στην οποία ουσιαστικά ανήκει η χρήση του χώρου. Μας έχει γίνει γνωστό ότι η σχολική κοινότητα θα δεσμεύσει τη χρήση του χώρου, όταν αποφασιστεί η δημιουργία μουσείου σχολικής ζωής. Έως τότε μπορεί η Κ.Κ. κουζίνα ν’ αξιοποιεί το χώρο για τη δράση της.

Το ζήτημα της μεταστέγασης της Κ.Κ. άνοιξε στη συνάντηση που έγινε στα γραφεία της Σχολικής Επιτροπής Β΄/θμιας Εκπαίδευσης τον περασμένο Μάιο. Με πρόσχημα τον εξωραϊσμό της οδού Τσουδερών, η μία ώρα καθημερινής λειτουργίας της Κ.Κ. στο συγκεκριμένο δρόμο, κρίθηκε ανάρμοστη. Κι εμείς αναρωτιόμαστε: Υπάρχουν συγκεκριμένοι δρόμοι ή γειτονιές στις οποίες αρμόζει περισσότερο ή λιγότερο η λειτουργία τέτοιας ή παρόμοιας δομής αλληλεγγύης; Στο νέο Καλλικρατικό Δήμο Χανίων θα υπάρχουν γειτονιές φτώχειας και γειτονιές ευημερίας;

Στην τελευταία άτυπη σύσκεψη με την παρουσία καταστηματαρχών το επιχείρημα που διατυπώθηκε είναι ότι η λειτουργία της Κ.Κ. βλάπτει την κίνηση των καταστημάτων. Ένα συσσίτιο που προσφέρεται 9-10μμ, μετά το κλείσιμο των εμπορικών καταστημάτων, βλάπτει άραγε περισσότερο από την ανεργία και το πετσόκομμα μισθών και συντάξεων;

Όσο για την προσπάθεια σύνδεσης του συσσιτίου με δύο κλοπές που έγιναν πρόσφατα σε μαγαζιά της περιοχής τι να πει κανείς; Στις άλλες γειτονιές της πόλης δεν γίνονται σχεδόν καθημερινά κλοπές και ληστείες; Όλες σχετίζονται με τη λειτουργία συσσιτίων, κοινωνικών παντοπωλείων και ιατρείων ή με τις μνημονιακές πολιτικές;

Αφότου άνοιξε το θέμα της μεταστέγασης της Κ.Κ. γίναμε δέκτες εναλλακτικών προτάσεων. Γιατί δεν δεχτήκαμε καμία από αυτές; Ας τις αναλύσουμε μία προς μία:

• Η πρώτη αφορούσε την εξεύρεση ιδιωτικού χώρου με επιδότηση ενοικίου από το δήμο. 

Ομόφωνα αποφασίστηκε στις συνελεύσεις μας ότι μόνο ένας δημόσιος χώρος μπορεί να στεγάσει την Κ.Κ. όπως είναι αυτός της οδού Τσουδερών. Η λειτουργία της Κοινωνικής Κουζίνας σε ένα χώρο τον οποίο διαχειρίζεται η Σχολική Κοινότητα του 1ου Γ.Χ. και η Σχολική Επιτροπή του Δήμου Χανίων έχει πολλούς συμβολισμούς ιδιαίτερα σήμερα που η έννοια του δημόσιου αγαθού καταρρέει υπό το βάρος των γνωστών πολιτικών. Όταν, για παράδειγμα, τίθεται υπό αμφισβήτηση η χρησιμότητα της ύπαρξης δημόσιων κοινωνικών δομών, όταν η περιουσία του Δημοσίου βρίσκεται στο στόχαστρο όλων εκείνων που επιθυμούν να εκμεταλλευτούν την κρίση για να κερδοσκοπήσουν, με πρόσχημα την δεινή δημοσιονομική θέση της χώρας, η χρήση δημόσιων και δημοτικών χώρων προς όφελος των πολιτών αποκτά νόημα και σημασία.
Τέλος η επιδότηση ενοικίου από τη δημοτική αρχή φαντάζει ουτοπία, τη στιγμή που όλοι οι δήμοι στην Ελλάδα κραυγάζουν τη δεινή οικονομική θέση στην οποία έχουν περιέλθει με την πολιτική λιτότητας που εφαρμόζεται.
Επιπρόσθετα η μεταστέγαση της κκ σε οποιοδήποτε ιδιωτικό χώρο στην ευρύτερη κατοικημένη περιοχή του κέντρου της πόλης, αυτομάτως θα πυροδοτήσει τις αντιδράσεις -πιέσεις όσων κατοίκων εμφορούνται από ρατσιστικές, ξενοφοβικές αντιλήψεις και θα θέσει σε κίνδυνο τη λειτουργία της.
Οσον αφορά στο θέμα της εύρεσης καταλληλότερου χώρου, θα θέλαμε να παρατηρήσουμε ότι ένας χώρος δεν κρίνεται κατάλληλος μόνο από τις υλικές του υποδομές. Η καταλληλότητα δεν είναι μία στατική έννοια και δεν αφορά μόνο το κτίριο, αλλά αφορά και τους γείτονές μας, τα γειτονικά καταστήματα ή σπίτια. Σε τι θα μας ωφελούσε ένα μεγάλο κτίριο, που θα ήταν ευάερο και ευήλιο, αλλά θα βρισκόταν ανάμεσα σε κατοίκους που θα μας αντιμετώπιζαν με χειρότερες ρατσιστικές και φασιστικές διαθέσεις; Ο χώρος μας και η παραμονή μας σε αυτόν καθορίζεται περισσότερο από τις σχέσεις που δημιουργούμε με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Είναι τέτοια η φύση του έργου της Κουζίνας που βασίζεται στην αποδοχή των γειτόνων και εκεί θα δώσουμε τον αγώνα μας ενάντια στις προκαταλήψεις, στον ρατσισμό και στην μη-ανεκτικότητα. Εναν αγώνα που δίνουμε καθημερινά στον σημερινό μας χώρο στην οδό Τσουδερών. Ας μην ξεχνάμε τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους μας διώχνουν-ποιός μας εγγυάται ότι δεν θα τους ξαναβρούμε μπροστά μας;
Επομένως η πρόταση μεταστέγασης της Κ.Κ. σε καταλληλότερο ιδιωτικό χώρο με την επιδότηση ενοικίου από το Δήμο Χανίων δεν αφήνει κανένα περιθώριο διαπραγμάτευσης.

• Η δεύτερη και τελευταία πρόταση του Δήμου αφορά τη μεταστέγαση της Κ.Κ. στο παλιό ψυχιατρείο με τη μίσθωση λεωφορείων για τη μεταφορά των σιτιζομένων.

Το παλιό ψυχιατρείο είναι ένας δημόσιος χώρος, ο οποίος όμως δεν βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Επομένως όλοι εκείνοι που καλύπτουν την ανάγκη τους για φαγητό στην Κοινωνική Κουζίνα θα αδυνατούν να φτάσουν έως εκεί. Όσο για την πρόταση του δημάρχου να μισθώσει λεωφορεία, μοιάζει και αυτή ουτοπική, όταν είναι γνωστό ότι έχουν περιοριστεί δραματικά οι μισθώσεις λεωφορείων για τη μεταφορά μαθητών στα σχολεία τους.

Κατανοούμε όλοι εδώ την ανάγκη να συνεχίσει η Κ.Κ. τη δράση της στο συγκεκριμένο δημόσιο χώρο εντός του κέντρου της πόλης, στην οδό Τσουδερών. Γι’ αυτό και η θέση μας παραμένει ίδια με αυτή του περασμένου Μαίου: Όχι στην έξωση της Κοινωνικής Κουζίνας. Όχι στις μεθοδεύσεις μεταστέγασής της που θα την οδηγήσουν σύντομα να λειτουργεί ως μια άστεγη δομή αλληλεγγύης σε κάποια πλατεία. Όχι στη δημιουργία συγκρουσιακού μετώπου και πόλωσης με γείτονες της Κ.Κ. κατοίκους ή καταστηματάρχες.

Ας κινητοποιηθούμε όλοι μαζί και ας αγωνιστούμε για τη διατήρηση των δημοσίων αγαθών που απροκάλυπτα μας κλέβουν με πρόσχημα τη δημοσιονομική κρίση.

Η αυτοοργάνωση, η αντίσταση και η αλληλεγγύη είναι μονόδρομος απέναντι στην απελπισία της εξαθλίωσης, το φόβο και το φασισμό.